کلیسای زوارتنوتس ارمنستان: معجزه معماری در سده هفت میلادی

کلیسای زوارتنوتس که با هدف استحکام و استواری برای هزار سال ساخته شده بود، در حال حاضر به عنوان مخروبه ای در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار دارد. این کلیسا در سده ۷ میلادی در نزدیکی شهر واغارشاپات ساخته شد و امروز در ۱۵ کیلومتری ایروان قرار دارد.

تاریخچه کلیسای زوارتنوتس:

حفاری های نشان داده اند که این کلیسا به عنوان یک مرکز عبادت مهم به کار می رفته است. کلیسای جامع زوارتنوتس احتمالا در ۶۴۳-۶۵۲ توسط جاثلیق نرسس ساخته شده است. این ساختمان که در زمان خود بلندترین بنا بوده است، به عنوان یک معجزه معماری واقعی به شمار می رفته است. گفته می شود که کنستانس دوم، امپراتور روم شرقی، به قدری تحت تاثیر عظمت کلیسای زوارتنوتس قرار گرفت که تصمیم گرفت معمار آن را برای ساخت بنایی مشابه به قسطنطنیه ببرد. با این حال معمار دو طول راه بیمار شد و درگذشت.

پس از گریگور لیوسرویک (معمار بنا) درگذشت، جسد وی را به همراه برخی از آثارش در کلیسای جامع به خاک سپردند. بنابراین کلیسای جامع به عنوان منطقه گریگور شناخته شد.

کلیسای جامع استوانه ای شکل است و نشان دهنده یک ساختمان گنبدی شکل با مرکزی صلیبی با چهار بال متقابل است. این ساختمان ۴۵-۴۹ متر ارتفاع داشته است.

زوارتنوتس: ترکیب و دکوراسیون

اگرچه کلیسای زوارتنوتس طرحی دایره ای شکل دارد، تصور این است که دست خدا را با کف دست در شرق و پنج انگشت در غرب، به تصویر می کشد. برخلاف سنت های بت پرستی محراب اصلی در بخش شرقی است. در مرکز کلیسای جامع، درست در زیر گنبد، زمین رو به پایین حفر شده است. راه پله ای سنگی در این محل قرار دارد. در اینجاست که سنت گریگور لیوسرویک به همراه آثارش به خاک سپرده شده است.

کلیسای جامع با نقش برجسته و نقاشی های دیواری تزیین شده است. متاسفانه، بسیاری از دکوراسیون های داخلی از بین رفته اند. با این حال همین مقدار هم برای تصور شکوه و عظمت تزئینات کافی است. کف ساختمان با قطعات موزاییک مفروش بوده است که امروز بخشی از آن دیده می شود.

سطوح نما، لبه، و پوشش پنجره و سقف شامل کنده کاری های انار و انگور است. انار نماد باروری و انگور نماد خدایان خون و قیامت است. در برخی از نقاط مهم کلیسای جامع، حجاری یک عقاب دیده می شود که نماد پیروزی، قدرت و رستاخیز در دوره باستان و قرون وسطی است.

تعداد استادان معمار کلیسای جامع ۳۲ تن گزارش شده است و فرض بر این است که پرتره ۳۲ مرد در گوشه های کلیسای جامع دقیقا آنها را به تصویر می کشد. حجاری تصاویر استادان امری نادر است، زیرا به طور کلی فقط حرف اول نام استادان حک می شد. اما در این کلیسا تصویر معماران به همراه نام کامل یا حرف اول نامشان حکاکی شده است. امروزه تنها دوازده تصویر باقی مانده است.

کلیسای زوارتنوتس: ویرانی

همانطور که در آغاز گفته شد، کلیسای زوارتنوتس با هدف استحکام و استواری برای هزار سال آینده ساخته شد. اما تنها ۳۲۰ سال، تا قرن دهم، دوام آورد. هیچ دلیل مشخصی برای ویرانی ناگهانی آن وجود ندارد. با این وجود دوفرضیه مطرح شده است:

• تخریب در پی یک زلزله فاجعه بار: این فرضیه محتمل تر است. همچنین حفاری ها اثراتی از آتش سوزی های بزرگ را نشان می دهد که می تواند به عنوان تلاش برای تخریب کلیسا تفسیر شود.
• ویرانی در اثر حمله اعراب: ممکن است کلیسا با حمله اعراب و برداشتن ستون های حامل اصلی، در نهایت به دلیل وزن زیاد فرو ریخته باشد.

کلیسای زوارتنوتس در حال حاضر در حالت ویرانه است و در مورد طرح دقیق آن هنوز بحث و اختلاف وجود دارد. اما حتی در حالت ویران نیز این کلیسا شگفت انگیز و یکی از مکان های پر بازدید در ارمنستان است.

منبع

traveltoarmenia